JHERONIMUS BOSCH

Geplaatst op donderdag 09 juli 2009 @ 13:53 , 143 keer bekeken

De Kruisdraging is een dubbelzijdig beschilderd paneel van de Nederlandse schilder Jheronimus Bosch. Het bevindt zich in het Kunsthistorisches Museum in Wenen.

Voorstelling

Het stelt de kruisdraging van Jezus voor. Eén van de personen in de menigte die Jezus omringt draagt een schild met een pad erop, wat duidelijk maakt dat het hier om het leger van de Duivel gaat.[1] Onder is een voorstelling met de goede en de slechte moordenaar afgebeeld, die de toeschouwer het goede voorbeeld moet geven. De goede moordenaar belijdt op het laatste moment zijn zonden door het nemen van een biecht, terwijl de slechte moordenaar jammerend zijn executie afwacht. Dergelijke zinnebeeldige voorstellingen komen vaker voor in de middeleeuwse schilderkunst.[2] Volgens Bosch-kenner Charles de Tolnay is de persoon die de slechte moordenaar in bedwang houdt en daarbij de toeschouwer aankijkt niemand anders dan de kunstenaar zelf.[3] Het paneel vormde oorspronkelijk de linkervleugel van een drieluik, dat waarschijnlijk de passie van Christus als onderwerp had. Volgens De Tolnay stelde het middenpaneel mogelijk een Calvarieberg voor en het rechterpaneel een Kruisafneming.[4] Aan de achterzijde is in grisaille een kindje afgebeeld, leunend op een looprekje en met een windmolentje in zijn hand. Het kindje was alleen te zien als het drieluik gesloten was. Een dergelijk windmolentje komt ook voor op de schilderijen De goochelaar en Zangers en musici in een ei. Volgens De Tolnay stelt het het Jezuskind voor, maar tegenwoordig denkt men eerder aan een personificatie van de onschuld. Volgens Bosch-kenner Paul Vandenbroeck is het niet onmogelijk dat op het rechter buitenluik een zelfde kindje was afgebeeld, met eenzelfde windmolentje in zijn hand en zo samen met het linker kindje een soort 'kindertoernooi' vormde. Hij merkt echter ook op dat een dergelijke parodische voorstelling niet erg gepast is als aanvulling op een passie-drieluik. Het loopmolentje was in de middeleeuwen een zinnebeeld van de zotheid en het kindertoernooi een allegorie op de waanzin.[2] Het zou ook het Jezuskind kunnen voorstellen. Zijn windmolentje en zijn looprekje zouden dan een verwijzing naar het kruis zijn.

] Datering

 Naar Jheronimus Bosch. Kruisdraging. 16e eeuw (?). Huidige verblijfplaats onbekend. Over de datering van het werk tast men in het duister. Het kon om technische redenen niet dendrochronologisch onderzocht worden.[5]

Herkomst

 Het paneel werd in 1923 door het Kunsthistorisches Museum gekocht van de Amsterdamse kunsthandelaar Jacques Goudstikker.

 Kopieën

Van de Kruisdraging is een vrije kopie bekend, waarvan de huidige locatie onbekend is. Ook de Kruisdraging in de verzameling van S. Verde in het Franse Neuilly is afgeleid van de Weense Kruisdraging.[6]