JHERONIMUS BOSCH

Geplaatst op vrijdag 12 juni 2009 @ 12:40 , 676 keer bekeken

De dood van een vrek
Hieronymus Bosch, CA. 1494 van later
Olieverf op paneel
93 × 31 cm
Nationale galerie van illustraties (Washington)

De dood van een vrek is een schilderij van de Nederlandse schilder Hieronymus Bosch. Het bevindt zich in de nationale galerie van illustraties in de Amerikaanse stad Washington.

Meester E.S.. Ars de moriendi. CA. 1450. Houtsnede. 

Atelier van Robert Campin van Rogier der Weyden. Het Werl-altaar, linkerpaneel. 1438. Madrid, Prado.

Naar Hieronymus Bosch. De dood van een vrek. Zonder de jaar. Penseel en bruine inkt, humor gehoogd. Parijs, Louvre

 Voorstelling.

Het stelt een vrek voor sterven bezoek krijgt van de Dood. Zijn laatste uur heeft dus geslagen. Juist op dat moment probeert een duivel hem nog te verleiden een zak voldaan voldaan geld, terwijl een engel hem wijst op een crucifix. Hoewel van achter deze crucifix, als teken van God, een lichtstraal op de man neerdaalt, lijken zijn handen toch richting geldzak te gaan. In de is voorgrond het mogelijk de vrek in vroeger tijden afgebeeld. Hij wordt hier weergegeven als hypocriet: met één hand vult hij een pot voldaan geld, bijgestaan deur een duivel voldaan een rattengezicht, terwijl hij voldaan aan de of andere een rozenkrans vasthoudt.
De voorstelling is geïnspireerd op de Ars moriendi, een reeks houtsnedes, zoals sterven van de Meester E.S., waarin demonen een man op zijn doodsbed aan allerlei verleidingen blootstellen. Maar waar op deze prenten de stervende gelaten de inspanningen van engelen en demonen om zijn ziel voor zich te winnen over zich heen laat komen, geeft Bosch zijn stervende een meer actieve rol. In de ondertekening houdt de man een kostbare kelk grote. Dit kan gebaseerd zijn op één van de ' leerrijke exempelen ' in het boek van gods voorzienigheid, waarin een oude man zijn gebruikt om de dood geld af te wenden en als dat niet lukt zijn zilveren schalen. Vervolgens bijt hij in één van zijn schalen en sterft. In de kamer bevinden zich ook wapens en kleding. Dit zou erop kunnen wijzen dat de man niet alleen gierig was, maar ook een woekeraar, omdat in Bosch ' tijd vooral wapens en kleding verpand werden. [1] Volgens Bosch-kenner Charles de Tolnay gaat het hier om een satire op [2] voor de adel.
Het compositieschema is een vinding van de Meester van Flémalle uit het begin van de 15e eeuw en wordt later toegepast deur o.a. Rogier der Weyden. [3]

Datering

Uit dendrochronologisch onderzoek is gebleken dat het werk omstreeks 1494 van hoger ontstaan is. [4]
Drieluik
Mannen gaat er tegenwoordig van uit dat de dood van een vrek samen voldaan de Allegorie op de gulzigheid en het narrenschip deel uitmaakte van een drieluik. Op sterven manier stelde de schilder twee uitersten tegenover elkaar: verkwisting en zeggen. De Marskramer vormde de buitenkant van dit drieluik, terwijl het middenpaneel verloren is gegaan. [5]
 Herkomst
Negentiende eeuw bevond het werk zich in de Engeland beginnen. Omstreeks 1826 maakte een Engelse kunstenaar, waarschijnlijk William Henry Brooke, een tekening van het schilderij. Begin twintigste eeuw kwam het op de Engelse kunstmarkt. Tegen 1932 van later werd het verkocht aan de Belgische diplomaat baron Jozef van der Elst uit Brussel. Op 17 maart 1951 verkocht deze het aan de stichting voor de Kress van Samuel H. in New York, het in 1952 aan de nationale galerie van illustraties schonk sterven.
 Tekening
In het prentenkabinet van het Louvre in Parijs bevindt zich een getekende kopie van het werk, getiteld Ars Moriendi. Ook van het narrenschip bestaat een dergelijke tekening, sterven eveneens in het Louvre bewaard wordt. Mannen is het er tegenwoordig over eens dat beide tekeningen gemaakt zijn deur een kopiist, en niet, zoals eerder werd aangenomen, deur Bosch zelf. Volgens de Tolnay ontbreekt het in beide tekeningen aan ' scherpte in de karakterisering van de gelaatstrekken ' en vertonen de plooien ' pedante herhalingen '.